Nagłe odwołanie lotu to nieprzyjemna sytuacja, z którą może spotkać się każdy pasażer podróżujący za pośrednictwem linii lotniczych. Odwołanie lotu nie oznacza jednak, iż przewoźnik zostaje zwolniony z obowiązków wobec pasażera.
Zasady ochrony prawnej pasażerów odnajdziemy zarówno w prawie polskim jak i w prawie stanowionym przez Unię Europejską. W pierwszej kolejności należy skupić się na rozporządzeniu unijnym (WE) nr 261/2004, które wskazuje ogólną ścieżkę postępowania w sytuacji odwołania lotu oraz określa zakres praw i obowiązków pasażera i przewoźnika.
Następnym krokiem, będzie sięgnięcie do polskich przepisów, które uszczegóławiają zakres działania ww. rozporządzenia w sporach podlegających polskiej jurysdykcji.
W sytuacji nagłego odwołania lotu przez przewoźnika każdy pasażer posiada prawa wynikające z ww. rozporządzenia. Są to: prawo do bezpłatnej opieki na koszt przewoźnika, prawo do odszkodowania oraz prawo do zwrotu należności lub zmiany planu podróży.
1. Prawo do opieki
Artykuł 9 rozporządzenia 261/2004 nakłada na przewoźnika obowiązek zapewnienia opieki pasażerom, których lot został odwołany. Opieka ta obejmuje:
- Posiłki i napoje w stosunku adekwatnym do czasu oczekiwania,
- Dostęp do środków komunikacji, takich jak telefon lub e–mail,
- Zakwaterowanie w hotelu oraz transport między lotniskiem a miejscem zakwaterowania, jeśli konieczne jest oczekiwanie na połączenie przez jedną lub więcej nocy.
2. Prawo do odszkodowania
Zgodnie z artykułem 7 rozporządzenia 261/2004 pasażerom odwołanych lotów przysługuje prawo do odszkodowania, o ile odwołanie lotu nie wynikało z nadzwyczajnych okoliczności tj. złe warunki pogodowe czy sytuacja zagrożenia bezpieczeństwa.
Pasażerom przysługuje odszkodowanie w wysokości:
a) 250 EUR dla wszystkich lotów o długości do 1.500 kilometrów,
b) 400 EUR dla wszystkich lotów wewnątrzwspólnotowych dłuższych niż 1.500 kilometrów i wszystkich innych lotów o długości od 1.500 do 3.500 kilometrów,
c) 600 EUR dla wszystkich innych lotów.
Przy określaniu odległości, podstawą jest ostatni cel lotu, do którego przybycie pasażera nastąpi po czasie planowego przylotu na skutek opóźnienia spowodowanego odmową przyjęcia na pokład lub odwołaniem lotu. Oznacza to, iż przy ustalaniu odszkodowania liczy się odległość do końcowego celu podróży – czyli miejsca, do którego pasażer dotrze po opóźnieniu.
3. Prawo do zwrotu kosztów biletu lub alternatywnego połączenia
Zgodnie z artykułem 8 rozporządzenia 261/2004, jeśli lot zostanie odwołany, przewoźnik lotniczy ma obowiązek zaoferować pasażerowi następujące opcje:
- Zwrot kosztów biletu w ciągu siedmiu dni,
- Alternatywne połączenie do miejsca docelowego na porównywalnych warunkach w najwcześniejszym możliwym terminie,
- Przebukowanie na inny dogodny termin według uznania pasażera.
Podsumowując, z racji odwołania lotu przez przewoźnika, po stronie pasażera powstają roszczenia wynikające z rozporządzenia nr 261/2004. W przypadku, gdy roszczenia nie zostaną zaspokojone, pasażer może dochodzić ich zgodnie ze szczególnymi przepisami mającymi zastosowanie w danym sporze.
Kiedy stosuje się polskie prawo w sporze z przewoźnikiem?
W relacji przewoźnika z pasażerem, przewoźnik jest uznawany za jednostkę profesjonalną, a więc określany jest mianem kontrahenta. Natomiast pasażer, jako użytkownik usług, jest określany mianem konsumenta.
Zgodnie z rozporządzeniem (UE) nr 1215/2012 konsument może wytoczyć powództwo przeciwko swojemu kontrahentowi przed sądem państwa członkowskiego, na którego terytorium kontrahent ten ma miejsce zamieszkania, albo bez względu na miejsce zamieszkania kontrahenta – przed sądem miejsca, w którym konsument ma miejsce zamieszkania (art. 18 par. 1).
Oznacza to, iż polskie prawo będzie obowiązywało w przypadkach dwóch rodzajów sporów:
- w sporze, w którym kontrahent posiada swoją siedzibę lub oddział na terenie Polski,
- w sporze, w którym konsument ma miejsce zamieszkania w Polsce i zdecydował się wytoczyć powództwo przed Sąd mu właściwy.
Dochodzenie roszczeń podlegających polskiej jurysdykcji
W przypadku, gdy spór podlega polskiej jurysdykcji, istnieje kilka alternatywnych ścieżek dochodzenia roszczeń powstałych z racji odwołania lotu przez przewoźnika:
- Ponowne złożenie reklamacji do przewoźnika – powołanie się na artykuły 8 i 9 rozporządzenia 261/2004, z żądaniem pełnego zwrotu poniesionych wydatków na dodatkowe usługi,
- Skarga do Urzędu Lotnictwa Cywilnego – zwrócenie się do organu w Polsce, rozpatrującego tego typu spory,
- Postępowanie sądowe – złożenie pozwu cywilnego, którym domaga się zwrotu pełnych kosztów powołując się na art. 8 i art. 9 rozporządzenia.
Przedawnienie roszczeń w polskiej jurysdykcji
Szczególnie istotną jest kwestia przedawnienia roszczeń, a więc terminu, w którym można ubiegać się o zwrot należności. Przedawnione roszczenie nie może być dochodzone drogą sądową.
Powyższe zagadnienie reguluje rozdział trzeci ustawy o prawie lotniczym. Roszczenia majątkowe pasażerów wynikające z przepisów wskazanych w rozporządzeniu nr 261/2004, przedawniają się z upływem jednego roku od dnia wykonania przewozu, a w przypadku gdy przewóz nie został wykonany – od dnia, w którym miał być wykonany (art. 205 c par. 8).