Co zmienia sprawa P 10/16 i jakie masz dziś prawa jako właściciel nieruchomości?
2 grudnia 2025 r. Trybunał Konstytucyjny wydał przełomowy wyrok w sprawie o sygn. P 10/16 dotyczącej zasad nabycia w drodze zasiedzenia służebności gruntowej odpowiadającej treścią służebności przesyłu przez przedsiębiorcę przesyłowego lub Skarb Państwa.
W praktyce chodzi o sytuacje, gdy na prywatnych działkach – bez wyraźnej zgody właściciela – stoją od lat słupy energetyczne, linie wysokiego napięcia, gazociągi czy inne urządzenia przesyłowe.
Trybunał Konstytucyjny uznał, że przedsiębiorstwa przesyłowe ani Skarb Państwa nie mogły przed 3 sierpnia 2008 r. nabywać prawa do korzystania z prywatnych gruntów w drodze zasiedzenia służebności przesyłu ani „służebności gruntowej o treści służebności przesyłu”, jeżeli nie wydano decyzji administracyjnej ograniczającej własność (tzw. decyzji wywłaszczeniowej).
To orzeczenie otwiera realną drogę do dochodzenia usunięcia linii energetycznej lub uzyskania odszkodowania przez właścicieli nawet kilkunastu–kilkudziesięciu milionów działek w Polsce.
1. Skąd w ogóle problem? Służebność przesyłu i zasiedzenie – w skrócie
Urządzenia przesyłowe (linie, rurociągi, stacje, transformatory) powinny mieć prawną podstawę usytuowania na cudzym gruncie. Najczęściej jest nią:
- umowa ustanawiająca służebność przesyłu (w formie aktu notarialnego),
- decyzja administracyjna ograniczająca własność (np. na podstawie dawnych ustaw wywłaszczeniowych),
- wyjątkowo – zasiedzenie, czyli nabycie prawa przez długotrwałe, jawne i nieprzerwane korzystanie.
Przez lata Sąd Najwyższy uznawał, że zanim w 2008 r. wprowadzono do Kodeksu cywilnego przepisy o służebności przesyłu, możliwe było zasiedzenie tzw. służebności gruntowej odpowiadającej treścią służebności przesyłu – i to często na podstawie samego faktu wieloletniego istnienia linii czy gazociągu na prywatnym gruncie.
Dopiero od 2023 r. SN zaczął od tego podejścia odchodzić, kwestionując dopuszczalność tak szerokiej analogii w prawie rzeczowym.
2. Co dokładnie stwierdził Trybunał Konstytucyjny?
Sprawa P 10/16 dotyczyła tego, czy można – w oparciu o przepisy o służebności gruntowej (art. 285 i 292 k.c.) – przyjmować, że przed 3 sierpnia 2008 r. dopuszczalne było zasiedzenie służebności odpowiadającej treścią służebności przesyłu przez przedsiębiorstwo lub Skarb Państwa, w sytuacji, gdy nie wydano żadnej decyzji administracyjnej ograniczającej własność.
Trybunał Konstytucyjny uznał, że:
- taka wykładnia prowadząca do „dorobienia” nowego prawa rzeczowego (służebności przesyłu) z samej analogii jest niezgodna z Konstytucją, w szczególności z zasadą ochrony prawa własności i zasadą proporcjonalności,
- przed wejściem w życie przepisów o służebności przesyłu (3 sierpnia 2008 r.) nie można było nabyć w drodze zasiedzenia prawa odpowiadającego treścią tej służebności wyłącznie na podstawie ogólnych przepisów o służebności gruntowej – o ile nie istniała decyzja wywłaszczeniowa,
- tym samym wiele dotychczasowych rozstrzygnięć opartych na automatycznym „zasiedzeniu” przez przedsiębiorstwa przesyłowe powinno być oceniane jako nieprawidłowe.
Warto dodać, że wcześniej TK kilkukrotnie zajmował się problemem zasiedzenia służebności o treści służebności przesyłu (m.in. sprawy P 47/13, SK 18/18), jednak rozstrzygnięcia miały głównie charakter formalny lub częściowy.
Wyrok z 2 grudnia 2025 r. jest pierwszym tak jednoznacznym i kompleksowym rozstrzygnięciem.
3. Co to oznacza dla właścicieli działek z linią energetyczną lub gazociągiem?
Wyrok TK ma bardzo praktyczny skutek:
Jeśli na Twojej działce stoi linia energetyczna, gazociąg, słup, transformator lub inne urządzenia przesyłowe posadowione przed 2008 r., a przedsiębiorstwo twierdziło, że „ma zasiedzoną służebność” – ten argument w wielu przypadkach przestaje być skuteczny.
Zwłaszcza gdy:
- nigdy nie podpisano z Tobą umowy o ustanowienie służebności przesyłu,
- nie ma decyzji administracyjnej ograniczającej Twoje prawo własności,
- urządzenia po prostu „stały od zawsze”, a Ty – albo poprzedni właściciele – nie otrzymywaliście żadnego wynagrodzenia.
W świetle wyroku TK możesz dziś:
- Domagać się usunięcia linii energetycznej lub innych urządzeń
Jeżeli przedsiębiorstwo nie wykaże ważnego tytułu prawnego (ani umowy, ani decyzji, ani skutecznego zasiedzenia), istnieje możliwość wystąpienia z powództwem o usunięcie urządzeń z nieruchomości (tzw. powództwo negatoryjne). - Żądać odszkodowania lub wynagrodzenia za korzystanie z nieruchomości
Jeżeli z różnych względów (technicznych, bezpieczeństwa, planistycznych) usunięcie linii nie jest realnym rozwiązaniem, można domagać się:- ustanowienia służebności przesyłu za odpowiednim wynagrodzeniem, lub
- odszkodowania za dotychczasowe bezumowne korzystanie z gruntu.
4. Czy w każdej sprawie wygram z firmą energetyczną?
Nie. Każdy przypadek wymaga indywidualnej analizy. Kluczowe jest ustalenie:
- od kiedy na działce znajdują się urządzenia,
- czy kiedykolwiek wydano decyzję wywłaszczeniową ,
- czy właściciel (obecny lub poprzedni) zawierał jakiekolwiek umowy z przedsiębiorstwem,
- czy przedsiębiorstwo podejmowało próby ujawnienia służebności w księdze wieczystej,
- czy i kiedy właściciel sprzeciwiał się istnieniu linii (pisma, wezwania, sprawy sądowe).
W niektórych przypadkach przedsiębiorstwo może wykazać ważny tytuł (np. starą decyzję administracyjną lub umowę). W innych – bieg ewentualnego zasiedzenia mógł zostać przerwany przez działania właściciela (wnioski, wezwania, procesy), co również działa na korzyść właściciela.
5. Jak w praktyce wygląda dochodzenie roszczeń?
W naszej pracy z klientami działamy zwykle według następującego schematu:
- Analiza dokumentów i stanu prawnego
- księga wieczysta nieruchomości,
- mapy, szkice, dokumentacja techniczna,
- decyzje administracyjne (jeśli są),
- dawna korespondencja z przedsiębiorstwem (jeżeli była).
- Ocena możliwości: usunięcie linii vs odszkodowanie
- sprawdzamy, czy istnieją realne szanse na nakaz demontażu urządzeń,
- analizujemy, czy korzystniejsze dla klienta będzie roszczenie o wynagrodzenie/odszkodowanie.
- Przygotowanie strategii
- wezwanie do przedsiębiorstwa przesyłowego,
- negocjacje ugodowe (często opłacalne dla obu stron),
- w razie potrzeby – pozew do sądu (o usunięcie urządzeń, odszkodowanie, ustanowienie służebności przesyłu za wynagrodzeniem).
- Reprezentacja w sądzie i negocjacjach
- reprezentujemy właścicieli na każdym etapie sporu,
- korzystamy z aktualnego orzecznictwa TK i SN, aby maksymalnie wzmocnić pozycję właściciela.
6. Kiedy warto zgłosić się do kancelarii?
Zgłoś się do nas, jeżeli:
- na Twojej działce od lat stoją słupy, linie energetyczne, gazociąg, transformator lub inne urządzenia przesyłowe,
- nigdy nie podpisywałeś aktu notarialnego ustanawiającego służebność przesyłu,
- nie otrzymujesz żadnego wynagrodzenia za korzystanie z Twojej nieruchomości,
- przedsiębiorstwo przesyłowe twierdzi, że „ma zasiedzoną służebność” – zwłaszcza, jeśli urządzenia posadowiono przed 2008 r.,
- rozważasz sprzedaż działki, ale obecność urządzeń przesyłowych obniża jej wartość i utrudnia transakcję.
W świetle najnowszego wyroku TK to dobry moment, aby zweryfikować sytuację prawną Twojej nieruchomości – i zdecydować, czy walczyć o usunięcie linii, czy o pieniądze.
7. Jak możemy Ci pomóc?
Jako kancelaria zajmująca się m.in. sporami związanymi z nieruchomościami i infrastrukturą przesyłową, oferujemy:
- analizę prawną sytuacji Twojej działki w świetle wyroku TK (P 10/16),
- ustalenie, czy przedsiębiorstwo ma jakikolwiek ważny tytuł prawny do korzystania z Twojego gruntu,
- wyliczenie potencjalnych roszczeń (odszkodowanie, wynagrodzenie za służebność, inne świadczenia),
- przygotowanie i prowadzenie negocjacji z przedsiębiorstwem przesyłowym,
- reprezentację w postępowaniu sądowym o:
- usunięcie urządzeń (powództwo negatoryjne),
- odszkodowanie za bezumowne korzystanie z nieruchomości,
- ustanowienie służebności przesyłu za odpowiednim wynagrodzeniem.
8. Skontaktuj się z nami
Jeżeli na Twojej działce znajdują się linie energetyczne, gazociąg lub inne urządzenia przesyłowe i chcesz sprawdzić, czy możesz żądać ich usunięcia lub odszkodowania – skontaktuj się z nami.
Przeanalizujemy Twoją sprawę pod kątem najnowszego orzecznictwa Trybunału Konstytucyjnego i zaproponujemy konkretne kroki działania.